4-11-2022 | Wie is er het best op de hoogte van het wel en wee van de Haagse grachten en kademuren? Grote kans dat de naam van Fokke valt. Hij is sinds vorig jaar met pensioen, maar hij draagt de Haagse grachten nog steeds een zeer warm hart toe. “Met een multidisciplinair, goed team werken aan het behoud van de Haagse grachten, dat is iets heel moois.”

“Ik vind de Haagse grachten bijzonder fascinerend. Even een stukje geschiedenis: Den Haag is ontstaan in de 13e eeuw op de hoge zandrug waar nu het Binnenhof is. Deze nederzetting had water nodig, want ze lag niet zoals de meeste oude steden aan een rivier.

Haagse Beek

In de 14e eeuw werd hiervoor de Haagse Beek gegraven van duin naar nederzetting. De afvoer verliep via het Spui. De Trekvliet zorgde voor verbinding naar de Vliet. In de 80-jarige oorlog werd een grachtenring als verdediging aangelegd. Tot 1900 is de nederzetting niet veel gegroeid.

Groei buiten de grachtenring

Na de aanleg van het Hollandsche Spoor en station en de aanleg van de Laakhavens begon de groei van de stad buiten de grachtenring op gang te komen. Al het goederentransport in de stad ging tot dan toe over de grachten. Die grachten waren inmiddels stinkende open riolen geworden waarvan men meer last dan plezier had. Dempen was een praktische oplossing. En dat gebeurde dan ook met alle grachten binnen de ring.”

Aandacht voor de grachten

In de jaren 80 van de vorige eeuw begon een zekere opwaardering van de grachten. Er werd nagedacht over een grachtenprofiel, hoe ziet dat eruit, wat willen we ermee? Den Haag was natuurlijk een stuk kleiner dan Amsterdam, met smallere grachten en kleinere grachtenpanden. Wat is dan belangrijk? Historie (beschermd stadsgezicht), verkeer, verblijf, kadevernieuwing? Want dat speelde ook. En op een zeker moment moeten de kades vernieuwd worden.

Er kwam meer aandacht voor de grachtbomen: bomenlinten van voornamelijk linden en iepen en soms kastanjes. In 2002 verscheen het eerste ‘grachtenboek’ waarin stond hoe het grachtprofiel het beste ingericht kon worden. “Eenheid van indeling en materiaalgebruik stond daarbij centraal. Het streven was om tot een zekere uniformiteit (eigen sfeer en identiteit) te komen, zonder dat het star wordt. Lokale inkleuring blijft mogelijk, “zegt Fokke.

Volautomatische berging

De eerste projecten waar Fokke begin deze eeuw bij betrokken was, waren een deel van de Veenkade en de Avenue Culinaire (herinrichting Bierkade, Dunne Bierkade en Groenwegje).  Een groot project was VAB Noordwal-Veenkade vanaf 2008.

“Hier hebben we door ontkluizing een nieuwe gracht tegenover de Paleistuin zichtbaar gemaakt en daaronder een volautomatische autoberging in een ondergrondse parkeergarage, ontwikkeld. Spannend, en zeker geslaagd.” In 2013 volgde de kadevernieuwing van de Dunne Bierkade. “Hier hadden we in 2002 nieuwe bomen geplant. Zonde om ze weg te doen. Deze bomen hebben gelogeerd bij de stadskwekerij. Na afloop van de kadevervanging zijn ze succesvol terug geplant,” vertelt Fokke.

Piet Heinplein

En zo is er bij elk project wel wat bijzonders te melden. Het klapstuk is al in uitvoering: het openmaken van het Piet Heinplein. Fokke: ”Dit heeft een beweging in gang gezet. Er zijn verschillende plannen of wensen om gedempte grachten weer open te maken en dat zie je ook in andere steden. Het autoverkeer wordt vaak gebruikt als argument om het niet te doen, maar het drukke autoverkeer wordt al om de binnenstad heengeleid, dus dat lijkt mij niet het grootste probleem. Maar het is natuurlijk zeer ingrijpend.

Bij de grachten spelen veel belangen. Het gaat om de beleving van de openbare ruimte en die verschuift in de loop van de tijd: kijk maar naar de rondvaarorganisaties en de terrassenontwikkeling. Een rondvaart is nu reuzepopulair. Maar het blijft zoeken naar balans tussen beleving en gebruik. De grachten zijn daarnaast noodzakelijk voor de waterhuishouding van de stad en haar ommelanden.”