Werken aan de weg. En de bomen dan?

De gemeente wil bomen het liefst behouden. Om de bomen zo goed mogelijk te beschermen, laat de gemeente altijd al in een vroeg stadium onderzoek doen naar de bomen in een projectgebied. Externe bomenexperts onderzoeken welke bomen er staan, of de bomen gezond zijn en hoelang ze nog te leven hebben.

Boom Effect Analyse

Andere vragen die zij willen beantwoorden : Waar lopen de wortels? Hoe groot is de boom onder en boven de grond? Is het een bijzondere of monumentale boom? Misschien kunnen er wel extra bomen komen, of nog meer groen. Ook die vragen gaan mee in het onderzoek.  Als het eerste ontwerp (schetsontwerp) is gemaakt kijken externe bomenexperts welke invloed dat ontwerp heeft op de bomen. Dat schrijven zij op in een Boom Effect Analyse (BEA)

Hoe moet het verder?

Soms komt uit zo’n onderzoek dat een boom niet kan blijven staan. Bijvoorbeeld omdat de boom niet gezond is. Door de werkzaamheden kan de boom verder achteruit gaan en kunnen onveilige situaties optreden. Zo kunnen er later grote takken uit de kroon breken of kan de boom omvallen bij harde wind. Soms zijn er meer praktische redenen. Bijvoorbeeld omdat de boom precies op een plek staat waar een fietspad moet komen. Of omdat wortels vergroeid zijn met het riool en het daardoor niet mogelijk is het riool te vervangen zonder dat de wortels zo ernstig beschadigen dat de boom dat niet overleefd. Met de informatie uit de BEA wordt opnieuw naar het ontwerp gekeken en bepaald hoe het verder moet met de bomen en welke alternatieven er zijn. Daarna volgt een voorontwerp en uiteindelijk een definitief ontwerp.

Bekijk de video Zorg voor bomen bij grote projecten

Als uit de onderzoeken blijkt dat een boom in combinatie met de werkzaamheden niet kan blijven staan, bekijkt de gemeente eerst of er (kleine) aanpassingen in het ontwerp gemaakt kunnen worden, waardoor de bomen alsnog behouden kunnen worden. Als dat niet mogelijk is, onderzoekt de gemeente of het mogelijk is de boom te verplanten.

Zware operatie

Een boom verplanten lijkt simpel, maar in een dichtbevolkte stad is dat toch niet zo makkelijk. Om te beginnen moet de boomsoort geschikt zijn voor verplanting. Dat ligt bijvoorbeeld aan hoe de wortels groeien. Niet alle soorten komen daarvoor in aanmerking . Daarnaast moet de boom gezond zijn, want voor een boom is het een zware operatie om te worden verplaatst. Een boom moet zo sterk zijn dat hij nog minimaal 15 jaar mee kan gaan. Ook moet de boom voldoende herstellend vermogen hebben om het verwijderen van vele wortels te kunnen opvangen.  De ligging van kabels en leidingen is hierin ook van belang. Onder iedere stoep liggen daarvan vele meters. Dat hoeft geen probleem te zijn, maar soms zijn kabels en leidingen zo verstrikt geraakt in de wortelkluit en liggen ze zo dicht bij de boom, dat verplanten niet kan. Tot slot moet er een nieuwe geschikte plantlocatie beschikbaar zijn.

Voorbereiden op verplanting

Staan alle seinen op groen voor verplanten? Dan bereiden deskundige bedrijven de bomen voor op de verplanting. Dat kan op verschillende manieren. Een voorbeeld is dat bomenexperts de wortelkluit 1 en soms zelfs 2 jaar van tevoren uitgraven en inpakken met een doek. Zij geven de wortels extra voedingstoffen die de wortelgroei stimuleren. Zo ontstaat een compacte kluit die geschikt is voor verplanting.

• Lees meer over het verplanten van bomen: Waarom kunnen we bomen niet vaker verplanten? | Het Haagse Groen

Daarna kan de boom worden verplant. Dat wil zeggen: als er een andere geschikte plek voor de boom is gevonden. Dat is geen eenvoudige opgave in een drukke stad. Op de nieuwe locatie moet namelijk voldoende ruimte zijn voor de grote wortelkluit. Die is al snel 2 meter in doorsnede, of nóg groter. Deze bomen passen daardoor meestal niet in een gewone straat omdat daar al kabels en leidingen liggen. De bomen komen daarom meestal in het gras of in een groengebied.

Transport

Ook het transport is ingewikkeld. Een grote boom op een vrachtwagen past bijvoorbeeld niet altijd onder de bovenleidingen van de trams door, ook kunnen lichtmasten en verkeerslichten in de weg staan voor het transport. Bij het verplanten van bomen kijkt de gemeente eerst naar plekken in de omgeving waar de boom stond. Liefst in dezelfde straat. Als dat niet kan, breidt het zoekgebied uit naar de wijk en vervolgens naar de hele stad. Het verplanten kan dan beginnen. Dit gebeurde bijvoorbeeld al bij hele grote iepen op de Sportlaan. Aan de andere kant van de weg zijn daar grote geschikte groeiplaatsen gemaakt in de groenzone rondom de Haagse Beek. Nadat de kroon flink gesnoeid was en aanwezige kabels en leidingen secuur uit het wortelpakket gehaald waren, konden de bomen met grote telekranen in 1 keer naar hun nieuwe locatie worden verplant. Dit zijn bijzondere verplantingen. In de meeste gevallen zijn de bomen kleiner en eenvoudiger te verplanten.

Is na al het onderzoek de conclusie dat een boom niet kan blijven staan en niet te verplanten is, dan komt er een nieuwe boom voor terug. Dat heet: compenseren. Dat gebeurde bijvoorbeeld op de Noordwal, waar de kastanjebomen die er stonden oud waren en in zeer slechte conditie. Het merendeel had de kastanjebloedingsziekte, waardoor de bomen niet lang meer te leven hadden. In plaats van deze bomen zijn er na de werkzaamheden 17 sterke jonge lindebomen terug geplant.

Meer blad voor de stad

In elk project onderzoekt de gemeente de mogelijkheden voor ‘meer blad voor de stad’. Den Haag wil namelijk dat het bladerdek met 5% groter is in 2030. Dat betekent dat de gemeente niet alleen zoekt naar extra plantlocaties maar ook naar het verbeteren van groeiplaatsen. Belangrijke voorwaarde is daarbij dat er genoeg ruimte voor is onder de grond. De wortels van grote bomen hebben tenminste 20 kubieke meter aan groeiruimte nodig om ergens 50 tot 70 jaar te kunnen blijven staan, zodat ze kunnen uitgroeien tot volwassen exemplaren. Niet altijd is er op de projectlocatie voldoende ruimte om onder deze voorwaarden hetzelfde aantal bomen te compenseren . Dan kan het zijn dat minder bomen worden teruggeplant. Maar dat de bomen op de locatie wel een stuk groter zijn én met heel goede groeiplaatsen. Zo kunnen minder bomen in goede omstandigheden op termijn toch zorgen voor toename van het totale kroonoppervlakte in Den Haag.

Bomenfonds

Als compensatie op dezelfde locatie niet kan, zoekt de gemeente op een andere plek in de wijk, stadsdeel of stad of er extra bomen bij kunnen. Als er dan toch nog onvoldoende gecompenseerd wordt, dan moet de gemeente geld in het Bomenfonds storten. Daarover kun je meer lezen: Bomenfonds houdt de stad groen. Hoe werkt dit fonds eigenlijk? | Het Haagse Groen

• Lees op het Haagse Groen verder over ‘Meer blad voor de stad’

Als duidelijk is waar een nieuwe boom kan komen, bepalen ontwerpers en groenbeheerders zorgvuldig welke boom dat dan moet zijn. Ze houden met allerlei zaken rekening . Kan de boom tegen zoute zeewind? Kan de boom goed tegen verharding of wil hij liever in een plantvak staan? Heeft de boom vruchten? En hoe goed is de boom bestand tegen ziekten? Er is nu meer kennis dan vroeger. Zo is er veel bekend over ziekten en aantastingen. Door essentaksterfte is het niet slim om bepaalde essen te planten. En de kastanjebloedingsziekte zorgt onder kastanjes voor problemen. De gemeente plant zoveel mogelijk verschillende boomsoorten. De kans dat alle bomen ziek worden en uitvallen is daardoor minder groot.

Wensen uit de omgeving

Ontwerpers en groenbeheerders denken goed na over de soort die het beste past op de nieuwe plek, daarvoor schakelen zij ook de hulp in van boomspecialisten. Waar dat kan nemen zij ook de wensen uit de omgeving mee. Zo is langs de Machiel Vrijenhoeklaan een mix geplant van eik, linde, iep en esdoorn en komen straks op de Houtzagerssingel 3 verschillende soorten iepen terug.